Thuốc kháng sinh đã bắt đầu thất bại. Vi khuẩn kháng thuốc đã gây ra hơn 500.000 ca tử vong mỗi năm. Con số này được dự đoán sẽ tăng lên đáng kể nếu các hành động triệt để không được thực hiện. Kháng kháng sinh không chỉ là mối đe dọa trong tương lai; nó hiện diện ngay tại thời điểm này và đang trở thành một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe toàn cầu.

Thuốc kháng sinh là loại thuốc chống nhiễm khuẩn được sử dụng để tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh, nó có đóng góp to lớn cho sức khỏe con người. Nhiều căn bệnh là nguyên nhân gây tử vong cho con người có thể được điều trị hiệu quả bằng thuốc kháng sinh. Tuy nhiên một số vi khuẩn đã có khả năng kháng các thuốc kháng sinh đã được sử dụng.

Vi khuẩn kháng kháng sinh là vi khuẩn không được kiểm soát hoặc tiêu diệt bởi thuốc kháng sinh. Nó có thể tồn tại, hoặc thậm chí là nhân lên khi vẫn có mặt một loại kháng sinh. Hầu hết các vi khuẩn gây nhiễm trùng có khả năng trở nên kháng với ít nhất một loại thuốc kháng sinh. Vi khuẩn kháng nhiều loại kháng sinh được gọi là sinh vật đa kháng.

Hình ảnh kháng sinh đồ: Vi khuẩn được cấy trên đĩa thạch, mỗi đĩa được ngâm với các loại kháng sinh khác nhau. Những vòng tròn rõ ràng hình chiếc nhẫn (bên trái) cho thấy vi khuẩn chưa phát triển – nghĩa là những vi khuẩn này chưa chống lại được kháng sinh. Đĩa thạch bên phải cho thấy vi khuẩn hoàn toàn có khả năng chống lại thuốc kháng sinh.

Một thử thách lớn trên toàn cầu
Trên thế giới, thuốc kháng sinh được sử dụng với số lượng lớn trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, thú y và nông nghiệp. Nhưng thực tế là việc lạm dụng thuốc đã làm giảm hiệu quả của chúng và thúc đẩy sự lây lan vủa vi khuẩn kháng kháng sinh. Nguồn nước kém chất lượng, thiếu vệ sinh và không có biện pháp kiểm soát nhiễm trùng thích hợp làm cho tình hình trở nên tồi tệ hơn.

Vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh
Một số vi khuẩn hiện nay đã trở nên đề kháng với các loại kháng sinh trước đây từng được sử dụng để điều trị chúng. Ví dụ các vi khuẩn gây tụ cầu vàng và bệnh lậu trước đây thường được kiểm soát bằng penicillin, nhưng bây giờ hầu như chúng luôn kháng benzyl penicillin.

Mối nguy hiểm lớn nhất đối với kháng kháng sinh là một số vi khuẩn đã trở nên kháng với hầu hết các loại thuốc kháng sinh có sẵn. Những vi khuẩn này có thể gây ra các bệnh nghiêm trọng và những vấn đề sức khỏe lớn mang tính đe dọa toàn cầu. Một số ví dụ điển hình như:

• Tụ cầu vàng kháng methaphillin
• Enterococcus (nguyên nhân chính gây nhiễm trùng mắc phải ở bệnh viện và tác nhân gây nhiễm trùng huyết ở bệnh viện) kháng vancomycin
• Vi khuẩn lao đã xuất hiện chủng vi khuẩn đa kháng thuốc
• Vi khuẩn đường ruột Enterobacteriaceae  kháng carbapenem

Chúng ta cần làm gì?
* Dừng việc lạm dụng kháng sinh:
Giảm thiểu các chỉ định không cần thiết và sử dụng quá liều thuốc kháng sinh. Do thực tế tại Việt Nam, mọi người đều mong muốn các bác sĩ sử dụng thuốc kháng sinh để điều trị cho những căn bệnh gây ra bởi virus (kháng sinh không hoạt động chống lại virus) hoặc kháng sinh được kê cho các trường hợp không cần chúng.

* Đảm bảo tiếp cận đầy đủ và tăng cường hệ thống phân phối
Giảm lạm dụng thuốc kháng sinh là chìa khóa, nhưng quan trọng không kém là đảm bảo tiếp cận các loại thuốc thiết yếu cho những người có nhu cầu. Ở các khu vực thu nhập thấp, việc tiếp cận hạn chế với thuốc điều trị hiệu quả ảnh hưởng tới sức khỏe và tăng chi phí điều trị. Nỗ lực tăng cường tiếp cận kháng sinh cần phối hợp song song với việc đảm bảo chúng được sử dụng một cách thích hợp.

* Tăng cường phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng

• Phòng ngừa nhiễm trùng là hàng phòng thủ đầu tiên để chống lại bệnh tật nhằm giảm việc sử dụng kháng sinh.
• Thực hành vệ sinh tốt như rửa tay và các thủ tục kiểm soát nhiễm trùng thích hợp.

* Tăng cường nhận thức

• Nâng cao nhận thức và sự hiểu biết giữa công chúng, chuyên gia y tế, nhà giáo dục, chính phủ để giải quyết vấn đề kháng sinh.
• Tham gia các khóa học/tìm hiểu thông tin về sử dụng hiệu quả thuốc và hạn chế kháng thuốc.
• Nếu bạn cần sử dụng thuốc kháng sinh, hãy uống hết toàn bộ đơn thuốc – không dừng lại chỉ vì bạn đã cảm thấy khỏe hơn.